Co powoduje łysienie? Przyczyny, diagnostyka i możliwości zatrzymania wypadania włosów

Zastanawiasz się, co powoduje łysienie i dlaczego właśnie u Ciebie włosy zaczynają się przerzedzać? To pytanie zadaje sobie coraz więcej osób – zarówno mężczyzn, jak i kobiet. Łysienie może być skutkiem działania genów, hormonów, chorób, stresu czy błędów w pielęgnacji. W tym artykule wyjaśniamy najczęstsze przyczyny łysienia, tłumaczymy mechanizmy wypadania włosów i podpowiadamy, czy da się zatrzymać ten proces. Dzięki temu dowiesz się, jakie kroki podjąć już na początku problemu, aby nie dopuścić do jego pogłębiania.

Czym jest łysienie? Kiedy wypadanie włosów staje się problemem?

Fizjologiczna utrata włosów to naturalny element cyklu życia mieszków włosowych. Włosy rosną w trzech fazach: anagen (faza wzrostu), katagen (faza przejściowa) i telogen (faza spoczynku). Około 85% włosów u zdrowej osoby znajduje się w fazie anagenu. W normalnych warunkach dziennie tracimy około 50–100 włosów – i nie jest to objaw choroby.

O łysieniu mówimy wtedy, gdy utrata włosów przekracza fizjologiczne normy, a mieszków włosowych ubywa lub stają się one niezdolne do produkcji nowych, zdrowych włosów. Proces ten może być rozlany (cała skóra głowy), ogniskowy (plamy bez włosów) lub androgenowy (postępujące cofanie linii włosów i przerzedzenie).

Co powoduje łysienie? Najczęstsze przyczyny

Łysienie androgenowe (androgenetic alopecia – AGA)

Łysienie androgenowe to najczęstsza forma łysienia u obu płci – odpowiada za około 95% przypadków u mężczyzn i nawet 50% przypadków u kobiet. Kluczową rolę odgrywa dihydrotestosteron (DHT) – aktywna pochodna testosteronu powstająca pod wpływem enzymu 5α-reduktazy typu II. DHT wiąże się z receptorami androgenowymi mieszków włosowych, powodując ich miniaturyzację – włosy stają się cieńsze, krótsze, a z czasem przestają odrastać.

Predyspozycja do łysienia androgenowego jest dziedziczna i może być dziedziczona zarówno po ojcu, jak i matce. Kluczowe są polimorfizmy genu AR (androgen receptor).

Objawy:

• Mężczyźni: cofająca się linia włosów (zakola), łysienie w okolicy ciemieniowej.
• Kobiety: rozlane przerzedzenie, szczególnie w partii centralnej głowy, bez cofania linii czołowej (tzw. wzór „choinki”).

Czy da się zatrzymać?

Tak – skuteczność potwierdzono m.in. dla:

• Minoksydylu
• Finasterydu i dutasterydu
• PRP (osocze bogatopłytkowe)
• Regenera Activa

Łysienie telogenowe (telogen effluvium)

To odwracalna, nienbliznowaciejąca forma łysienia, która polega na przejściowym zwiększeniu liczby włosów przechodzących do fazy telogenu. Może być reakcją na stres fizyczny lub emocjonalny.

Główne przyczyny:

• Silny stres, np. utrata bliskiej osoby, rozwód, operacja
• Wysoka gorączka, infekcje (COVID-19)
• Poród i okres połogu
• Niedobory (żelazo, cynk, witamina D, biotyna)
• Dieta niskobiałkowa lub posty
• Leki: retinoidy, beta-blokery, antydepresanty, heparyna

Czy jest odwracalne?

Tak, o ile usunięty zostanie czynnik wywołujący. Włosy wracają zwykle po 3–6 miesiącach. Czasami zalecana jest suplementacja i zabiegi stymulujące wzrost.

Łysienie plackowate (alopecia areata)

Jest to choroba autoimmunologiczna o nie do końca poznanym mechanizmie. Limfocyty T atakują mieszki włosowe w fazie anagenu, powodując nagłą, miejscową utratę włosów.

Objawy:

• Okrągłe, wyraźnie odgraniczone ogniska wyłysienia na głowie lub ciele
• Możliwa progresja do łysienia całkowitego (alopecia totalis) lub uniwersalnego (alopecia universalis).

Kto choruje?

Często osoby młode (szczyt zachorowań 15–30 r.ż.). Występuje z innymi chorobami autoimmunologicznymi: Hashimoto, vitiligo, cukrzyca typu 1.

Czy jest możliwe leczenie?

Tak – ale odpowiedź na leczenie jest indywidualna. Stosuje się m.in.:

• Miejscowe kortykosteroidy
• Immunoterapia kontaktowa (np. difencypron)
• Nowoczesne leki JAK-inhibitory (np. tofacitinib, baricitinib)
• PRP, mikronakłuwanie.

Łysienie spowodowane chorobami ogólnoustrojowymi

Choroby ogólnoustrojowe również mogą przyczyniać się do wypadania włosów. W przypadku niedoczynności tarczycy kluczowe znaczenie mają hormony, a zwłaszcza T3, który wpływa na fazę anagenu, czyli okres aktywnego wzrostu włosa. Jego niedobór prowadzi do zaburzeń cyklu włosowego i w konsekwencji powoduje rozlane łysienie dyfuzyjne.

Podobny efekt może wywołać anemia – zbyt niska wartość ferrytyny, szczególnie poniżej 40 ng/ml, ogranicza zdolność komórek macierzy włosa do prawidłowych podziałów. Żelazo jest bowiem niezbędne do proliferacji keratynocytów, a jego brak skutkuje osłabieniem i nadmiernym wypadaniem włosów.

U kobiet często obserwuje się również łysienie związane z zaburzeniami gospodarki hormonalnej i metabolicznej, jak insulinooporność czy zespół policystycznych jajników. Nadmiar androgenów w tych schorzeniach prowadzi do przerzedzania włosów w charakterystycznym, męskim typie.

Nie bez znaczenia pozostają także inne choroby ogólnoustrojowe, w tym toczeń rumieniowaty układowy, cukrzyca typu 1 czy przewlekłe choroby wątroby i nerek. Utrata włosów może być również skutkiem chemioterapii, podczas której dochodzi do uszkodzenia mieszków włosowych w fazie anagenu – jest to tzw. anagen effluvium.

Pielęgnacja, dieta i styl życia – wpływ środowiska

Na proces łysienia wpływ mają także czynniki środowiskowe, związane ze stylem życia, dietą i codzienną pielęgnacją włosów. Używki, takie jak nikotyna czy alkohol, powodują niedotlenienie mieszków włosowych, a dodatkowo nasilają stres oksydacyjny, który przyspiesza ich degradację. Równie szkodliwy jest przewlekły stres – wysoki poziom kortyzolu zaburza naturalny cykl włosowy, skracając fazę anagenu i przyspieszając przejście do fazy telogenu, co skutkuje wzmożonym wypadaniem.

Nie bez znaczenia pozostaje dieta. Niedobory białka, cynku, biotyny czy witaminy D to jedne z częstszych przyczyn przerzedzania włosów u kobiet, ponieważ organizm w pierwszej kolejności kieruje te składniki do narządów niezbędnych do życia, a nie do mieszków włosowych.

Ważnym czynnikiem są również zabiegi fryzjerskie – częste rozjaśnianie, prostowanie czy bardzo ciasne upięcia prowadzą do mechanicznego uszkodzenia łodygi włosa i samego mieszka. W efekcie dochodzi do osłabienia struktury, łamania się włosów i tzw. łysienia trakcyjnego, które przy długotrwałym działaniu może być nieodwracalne.

Jak wygląda diagnostyka łysienia?

Diagnostyka łysienia opiera się na:

1. Wywiadzie i ocenie klinicznej (początek, tempo, lokalizacja utraty włosów)

2. Trychoskopii – badanie kamerą powiększającą ujścia mieszków

3. Testach laboratoryjnych:
   

• TSH, fT3, fT4 (tarczyca)
• ferrytyna, morfologia, B12, cynk, witamina D
• hormony płciowe: testosteron, SHBG, DHEA-S (u kobiet),

1. Biopsji skóry głowy – w trudnych przypadkach.

Czy można zatrzymać łysienie?

Tak, ale tylko pod warunkiem szybkiej reakcji i dobrania terapii do przyczyny. Nie istnieje uniwersalna metoda leczenia, a każdy przypadek należy analizować indywidualnie.

Dostępne metody leczenia:

• Minoksydyl – stymuluje naczynia krwionośne i wydłuża fazę anagenu.
• Finasteryd – hamuje konwersję testosteronu do DHT (dla mężczyzn).
• Dutasteryd – silniejszy inhibitor, działa na typ I i II 5α-reduktazy.
• Spironolakton – blokuje receptory androgenowe (dla kobiet).
• PRP (osocze bogatopłytkowe) – stymuluje komórki macierzy włosa.
• Mezoterapia, karboksyterapia – zabiegi wspierające.
• Przeszczep włosów – trwałe uzupełnienie ubytków.

Łysienie – kiedy iść do lekarza?

Nie czekaj, aż problem się pogłębi. Pierwsze oznaki łysienia to najlepszy moment na działanie. Udaj się do dermatologa, jeśli:

• zauważasz cofanie się linii włosów lub zakola
  włosy wypadają „garściami”
• widzisz przerzedzenia lub okrągłe ogniska wyłysienia
• problem trwa dłużej niż 2–3 miesiące.

Co powoduje łysienie – podsumowanie

Łysienie nie jest wyrokiem, lecz sygnałem, że w organizmie lub w codziennych nawykach coś wymaga uwagi. Utrata włosów może wynikać z predyspozycji genetycznych, zaburzeń hormonalnych, przewlekłego stresu, niedoborów żywieniowych, chorób ogólnoustrojowych czy nieprawidłowej pielęgnacji.

Kluczem do zatrzymania procesu jest przede wszystkim właściwa diagnoza, oparta na badaniach laboratoryjnych i trychoskopii, a następnie szybkie wdrożenie indywidualnie dobranego leczenia. Równie istotne jest zadbanie o ogólny stan zdrowia, odpowiednią dietę i równowagę w stylu życia.

Włosy można odzyskać, ale im wcześniej podejmie się działania, tym większa szansa na powodzenie terapii. Dlatego nie odkładaj decyzji na później – konsultacja z dermatologiem lub trychologiem to pierwszy krok w stronę zdrowej skóry głowy i mocnych, gęstych włosów.